Με αφορμή τα προγράμματα του επαγγελματικού προσανατολισμού, μία αναπόφευκτη διαπίστωση από την πλευρά όλων μας είναι ότι η επιλογή του επαγγέλματος αποτελεί μόνο την αρχή στην προσπάθεια για κατάκτηση γνώσης και για κοινωνική ένταξη μέσα από μία συστηματική μορφή εργασίας. Αναπότρεπτη συνέχεια για το σύγχρονο κόσμο είναι ο εντοπισμός του ιδιαίτερου κλάδου, στον οποίο θα πρέπει να διεισδύσει ο εργαζόμενος προκειμένου να αυξήσει τις πιθανότητες για εργασία και να θεωρηθεί ανταγωνιστικός μέσα από την αποδοτικότητά του. Έτσι, η εξειδίκευση διεκδικεί ένα δυναμικό ρόλο στις σύγχρονες κοινωνίες.

• Έννοια Εξειδίκευσης

   Με την έννοια της εξειδίκευσης αναφερόμαστε στη συστηματική ενασχόληση με ένα συγκεκριμένο τομέα του επιστητού, είτε θεωρητικό, είτε πρακτικό κι εκφράζει τη δυνατότητα του ανθρώπου  που χαρακτηρίζεται ως ειδικός να κατέχει με σαφήνεια, ακρίβεια κι επάρκεια το αντικείμενό του. Είναι η κατ’ επέκταση αλλά και κατά βάθος γνώση του συγκεκριμένου χώρου (σφαιρική – πολύπλευρη -διεισδυτική).

• Αναγκαιότητα Εξειδίκευσης

1.  Η φιλομάθεια που διακρίνει τον άνθρωπο κι η περιέργειά του για την ερμηνεία και την ανάλυση των στοιχείων του φυσικού και του κοινωνικού κόσμου οδήγησε σε μία συσσώρευση γνώσεων και πληροφοριών  έτσι ώστε η απόκτηση όλων αυτών από τον καθένα είναι πλέον αδύνατη. Από την πολυπραγμοσύνη και την αυτάρκεια έχουμε πλέον μεταβεί στην εξειδίκευση και την εξάρτηση.

2.   Η πρόοδος στον τομέα της επιστήμης, αλλά και της τεχνολογίας και της μηχανής, δημιούργησαν διαφορετικούς κάθε φορά τομείς, επιμέρους τμήματα στους χώρους αυτούς κι ο καταμερισμός δραστηριοτήτων και γνώσεων προέκυψε σα λογικό επακόλουθο. Έτσι, δηλαδή, ο ίδιος ο άνθρωπος με την πορεία του προκάλεσε την εξειδίκευση, η οποία κάθε φορά προχωρά όλο και περισσότερο.

3.  Παράλληλα, αυξήθηκαν και διαφοροποιήθηκαν οι απαιτήσεις, τα προβλήματα κι οι ανάγκες των κοινωνιών. Όλα έγιναν περισσότερο ανταγωνιστικά κι η προσέγγισή τους είναι θέμα ιδιαίτερων χειρισμών, άρα ειδικών.

Ίσως, η εξειδίκευση να είναι η επόμενη ιστορική εξέλιξη, το επόμενο ιστορικό βήμα, μετά την κοινωνική αυτάρκεια.

• Τα Θετικά Στοιχεία Της Εξειδίκευσης

1.  Μέσα από την εξειδίκευση υπάρχει ποσοτική και ποιοτική βελτίωση του παραγόμενου έργου. Ο εξειδικευμένος κατέχει πολύ καλά το αντικείμενό του, επομένως μπορεί να αποδώσει με εγκυρότητα, επάρκεια κι αξιοπιστία. Ασχολείται με ένα συγκεκριμένο αντικείμενο κι έτσι δε διαχέεται ούτε στο χρόνο, ούτε στην προσπάθεια και προχωρά με γρήγορο κι αποδοτικό ρυθμό.

2.  Αναδεικνύεται η συνεργασία κι η αλληλεγγύη. Το κάθε επιμέρους στοιχείο κάθε προσπάθειας είναι εξίσου σημαντικό για το συνολικό έργο. Έτσι, ο κάθε ειδικός χρειάζεται τη συνδρομή και των άλλων, προκειμένου να φανεί η τελική εικόνα του έργου.

3.  Δημιουργούνται θέσεις εργασίας μέσα από τον καταμερισμό του αρχικού κλάδου κι υπάρχει καλύτερη οργάνωση, εξέλιξη, ανταγωνιστικότητα κι επίλυση των προβλημάτων των κοινωνιών.

4.  Η κοινωνία αισθάνεται ασφαλής, αλλά κι ο ίδιος ο ειδικός βιώνει την ικανοποίηση, την κοινωνική αποδοχή κι ίσως καλύτερες οικονομικές απολαβές.

5.  Αναδεικνύονται ενδιαφέροντα κι ικανότητές του, γιατί συνήθως η εξειδίκευση γίνεται σε κλάδους της αρεσκείας του.

• Τα Αρνητικά Στοιχεία Της Εξειδίκευσης

1.  Υπάρχει κίνδυνος πνευματικής μονομέρειας. Μπορεί ο ειδικός να κατέχει τις λεπτομέρειες ενός γνωστικού αντικειμένου, αλλά να στερείται γενικότερης κατάρτισης, κοινωνικής αγωγής και τελικά να είναι περισσότερο αποκομμένος από την κοινωνία.

2.  Να στερείται την ηθική ικανοποίηση του δημιουργού ενός ολοκληρωμένου έργου, όταν το δικό του αντικείμενο είναι ιδιαίτερα αποσπασματικό.

3.  Να υπάρχει μία υπέρμετρη αυτοπεποίθηση, καθώς αυξάνει τις πιθανότητες του λάθους και μία αλαζονεία  που προκαλεί υποτιμητική προσέγγιση άλλων επιμέρους κλάδων.

4.Τυποποίηση και μηχανοποίηση της εργασίας, καθώς η λεπτομέρεια στην εξειδίκευση γίνεται συχνά πράξη μονότονη.